تجربه ۲۰ ساله حضور موسی صدر در لبنان تجربه ای بسیار مهم است این تجربه به لحاظ فرهنگی مورد توجه قرار نگرفته است.

شریف لک‌زایی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در حاشیه سی و چهارمین دوره نمایشگاه کتاب با حضور در غرفه کانون اندیشه جوان در نشست «گپی با نویسنده» در خصوص کتاب «سید موسی صدر» به گفتگو پرداخت.

شریف لک زایی در خصوص کتاب اظهار داشت: امام موسی صدر با گفتگو اهداف خود را در لبنان به نتیجه می رساند زیرا او در لبنان نه قدرت رسمی و نظامی داشت که بتواند نظر خود را بر دیگران تحمیل و مخالفان خود را منکوب کند و نه ثروتی داشت که بتواند از طریق آن دیگران را با خود همراه سازد لذا آن چیزی که باقی می ماند هنر گفتگو بود.

وی افزود: هنر گفتگو، هنری است که معمولا علمای دین از آن بهره می‌برند و اساسا هنر انبیا و اولیای الهی هنر گفتگو بوده و با همین هنر مسیر خود را در تبلیغ دین پیموده اند و هرگز از ابزار اجبار در مسیر تبلیغ دین و ارزش های انسانی بهره نبردند؛ بر همین اساس موسی صدر نیز در لبنان از هنر گفتگو بهره برد و همواره به عنوان عالم و رهبر دینی فعالیت می کرد  و هیچ‌گاه در طول ۲۰ سال حضورش در لبنان مقام رسمی دولتی نمی‌گرفت و هیچ پست دولتی را اشغال نمی‌کرد و همیشه بیان می داشت که بنده رهبر و عالم دینی هستم باید به وظیفه ای که بر دوش من نهاده شده عمل کنم و ریاست مجلس شیعیان لبنان را هم که بر عهده گرفت به خاطر اعتمادی بود که معمولا شیعیان به ایشان داشتند.

لک زایی بیان کرد: حتی زمانی که امام وقت خود را برای تاسیس مدرسه اعلای شیعیان صرف کرد این مدرسه یک نهاد رسمی و دولتی محسوب نمی شد و بیشتر نهاد مدنی و غیر رسمی به شمار می رفت؛ بر اساس همین مبنا فضای فعالیت های امام نیز از همین مسیر می‌گذرد. همچنین در ارتباط با سایر طوایف ایشان به گفتگو می پردازد و در ارتباط با خود دولت خواسته ها و مطالباتی که مردم داشتند را با هنر گفتگو پیش می برند و به گوش مسئولان می رسانند.

وی افزود: آنچه که به نظر می رسد و امام دنبال می کند از همان آغازین سال‌های فعالیت و حضورش در لبنان آن هم در ارتباط با مردم، دولت، نخبگان، صاحب منسبان و سایر طوایف عمدتاً از مسیر دعوت و گفتگو است و بحث عمده ای که برای ایشان مهم است رفع محرومیت از لبنان است که محرومیت ها نیز در لبنان چند بخش دارد که شامل محرومیت علمی، آموزشی، بهداشتی، امنیت، اقتصادی و … می شود. بنابراین امام به دنبال آن است که از همه ظرفیت ها استفاده کند تا بتواند این محرومیت ها را از بین ببرد از همین رو تلاش‌های بسیاری انجام داد و عنصری که در این زمینه به ایشان بسیار کمک کرد ابزار گفتگو بود. در گفتگو هم ایشان است که پیش قدم می‌شود و اینگونه نیست که صبر کند که نخبگان و طوائف بیایند سراغ او؛ بلکه امام موسی صدر خودش با نامه نگاری برای بزرگان قبائل و مفتی های اهل سنت صحبت از مشترکات به میان می آورد و تاکید می کند که درباره مشترکات با هم صحبت کنیم چرا که از نظر فقهی میتوان دیدگاه ها را به هم نزدیک کرد و این هم با بحث و گفتگو اتفاق می‌افتاد.

این محقق و پژوهشگر عنوان کرد: امام موسی صدر همین گفتگو را با دولت و مسئولان سیاسی داشت اما در ارتباط با دولت چون دولت یک وظایفی بر عهده دارد و چون امام می‌بیند که دولت به وظایف خود عمل نمی کند امام از راه‌های مسجد و راه‌های مدنی استفاده می کند تا به محرومیت‌هایی که در لبنان وجود دارد خاتمه دهد از همین رو تجمعات صور و بعلبک اتفاق میفتد که همه این اتفاقات از محور گفتگو می گذرد برای همین امام موسی صدر به امام گفتگو معروف می‌شود زیرا تا جایی که امکان دارد ایشان در بسیاری از زمینه ها از گفتگو بهره می برند و اهل مدارا، سعه صدر و پذیرش همه گروه ها را در خود دارد و این فضایی است که می شود در فهم اقدامات امام دنبال کرد. البته تشکیلاتی هم ایجاد می کند تا بتواند این اهداف خود را دنبال کند.

لک زایی خاطرنشان کرد: امام بر اساس آموزه های دینی درصدد بود اقداماتی را انجام دهد زیرا این آموزه های دینی به ارتقای انسان و جامعه انسانی کمک می کرد. شاید در یک دوران این امکان وجود داشت که اقدامات فردی اثر گذار باشد و یکی از علما بتواند با یک کار فردی جامعه را متحول کند اما در دنیای امروز کار فردی دیگر نمی تواند اثر گذار و موفق باشد اما امام موسی صدر متوجه شد که کاری که از یک جمع بر می آید خودش به تنهایی نمی تواند انجام دهد از این رو  به سمتی حرکت می کند و تشکیلاتی را راه اندازی می کند تا بتواند تاثیر گذار باشد. امام موسی صدر تشکیلات مختلفی در لبنان ایجاد کرد از موسسات خیریه گرفته تا تاسیس مدارس علوم دینی و مدارس عادی جبل العامل می توان از اقدامات این بزرگ مرد برشمرد. همچنین مجلس اعلای شیعیان را تأسیس کرد تا مردم بتوانند مطالبات خود را از این طریق پیگیری کنند.

وی افزود: امام فرقه گرایی را قبول نداشت و معتقد بود هر کسی که شایسته است در مناصب و پست ها قرار گیرد و نظام سیاسی لبنان که فرقه گرا بود را نفی می کرد و می گفت نظام سیاسی لبنان باید به سمتی برود که از ظرفیت همه افرادی که شایستگی دارند در مناصب و پست های مختلف بهره برده شود بر همین اساس این مهم را پیگیری می کند که این مناصبی که به شیعیان اختصاص داده شده به آنها برسد. بعدها بود که تجمعات جنبش محرومان لبنان را ایجاد می کند و آن تجمعات سور و بعلبک که اتفاق افتاد در راستای همان جنبش محرومان است که فرقه گرا نیست و این جنبش گرچه خاستگاه شیعی دارد اما فرقه گرا نیست و همه محرومان می توانند به آن بپیوندند و آن محرومیت ها را از بین ببرند و خواست امام این است که محرومیت ها رفع شود و محرومان در اینجا فقط شیعیان نیستند. ایشان بحث محرومیت زدایی را تنها برای لبنان نمی دید و این مهم را در همه کشورها میخواست دنبال کند.

لک زایی ادامه داد: امام جنبش امل را که یک جنبش نظامی بود با کمک جوانان شیعه لبنانی در راستای حفاظت و صیانت از کشور لبنان تاسیس و گسترش پیدا می کند تا جایی که یک خط محکمی می شود برای جلوگیری از تجاوزهایی که اسرائیل به خاک کشور لبنان انجام می دهد. در تمام سطوح ها می بینیم که ایشان این اقدام را انجام می دهد و منطقش این است که دست خدا با جماعت است و توجیه نظری که در این زمینه دارد آن است که به لحاظ فردی ما نمی توانیم درست اثر گذار باشیم باید حتما یک تجمیعی از نیروها اتفاق بیفتد تا با هم افزایی بتوان اثر گذاری خود را در جامعه داشته باشیم.

این محقق و پژهشگر گفت: امروز در کشور تشکل هایی وجود دارد اما این تشکل ها متاسفانه فارغ از ابعاد جهان‌بینی است. حزب تشکیل شده اما مبنای نظری آن مشخص نیست اولین چیزی که حزب باید مشخص کند آن است که مبنای نظری خود را مشخص کند و اینکه چه تفکری درباره انسان، قیامت، معاد، فرشتگان و … دارد اگر این مسایل را روشن نکند در ادامه کار با مشکل روبرو می شود. امام موسی صدر به این مسائل توجه داشت و مباحثی را که برای جنبش امل دارد بر اساس همین مبنا ارائه می دهد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: تجربه ۲۰ ساله حضور امام موسی صدر در لبنان تجربه ای بسیار مهم است این تجربه به لحاظ فرهنگی مورد توجه قرار نگرفته است و اگر این تجربه بررسی و مورد بهره برداری قرار گیرد بسیار اثر گذار خواهد بود. ایران مانند لبنان نیست اما در مناطق مختلف به تجربه سلوک امام موسی صدر با ادیان و مذاهب مختلف نیاز داریم و بر اساس آن می توان مسیری را مشخص کرد تا با دیگر ادیان و مذاهب چگونه باید رفتار و عمل شود بخصوص در حوزه فرهنگی و سیاست گذاری این مسأله از اهمیت زیادی برخوردار است و تعاملات فرهنگی باید با دیگر مذاهب ایجاد شود.