کتاب « شریعتی،دین و جامعه»توسط کانون اندیشه جوان منتشر شده و درنمایشگاه کتاب امسال حاضر است.در همین زمینه گفت و گوی کوتاهی با حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه (نویسنده کتاب)انجام داده‌ایم که در ادامه مطلب،از منظرتان عبور خواهد کرد.

انگیزه شما از نگارش این کتاب برای مخاطب جوان چه بود؟

شریعتی همانند هر متفکر دیگری، فرزند زمان خویش بود. از این رو، برای آگاهی از گفتمان او، باید تاریخ و جغرافیای اندیشه او، مخاطب و درد او، و مهم­تر از آن، شخصیت­ها و جریان­های فکری تأثیرگذار بر او را بشناسیم. به طور کلی، جریان­های فکری عصر شریعتی، به دو گونه سلبی و ایجابی بر وی تأثیر نهاده ­اند. دو جریان روشن­فکری و روحانیت در تقابل سلبی با شریعتی تأثیر به سزایی داشته‌‌اند. اما در بُعد ایجابی، جریان­های فکری رایج در جامعه ایران و جوامع انقلابی به ویژه مارکسیسم، سوسیالیسم و اگزیستانسیالیسم، به شدت بر افکار شریعتی مؤثر بوده­اند به گونه‌ای که او حتی ایدئولوژی را نیز به نحو سوسیالیستی تفسیر می‌کرد.

اهمیت موضوع کتاب را چگونه ارزیابی می کنید؟

شریعتی معتقد بود برای شناخت مذهب باید از همان راهی رفت که علمای غیرمذهبی یا ضدمذهب رفته‌اند؛ مسایل مذهبی را باید با همان زبانی بررسی کرد که به نام علم، جامعه‌شناسی، اقتصاد، فلسفه تاریخ و مردم­شناسی، دین و ریشه مابعدالطبیعی آن را نفی می‌کنند. به بیان دیگر، برخلاف روشن­فکرانی مانند بازرگان که با بهره‌گیری از دست­آوردهای علوم طبیعی همچون فیزیک، آموزه‌های اسلامی را تبیین می­نمود، شریعتی روش‌شناسی علوم انسانی جدید را در تبیین گزاره‌های اسلامی به کار می­گیرد. در حالی که روش مزبور، یکی از روش­های شناخت مذهب است که به ویژه، در شناخت مدلول‌های التزامی گزاره‌ها و باورهای دینی می­توان با طرح پرسش­های نو از این طریق استفاده کرد، ولی این روش نمی­تواند محقق را از مراجعه به متون دینی بی­نیاز کند. مشکل جدی­تر به­کارگیری این روش، انکار دین و حقایق ماورایی است، چرا که روش پوزیتویستی و تجربه‌گرایی افراطی راهی به حقایق دینی غیرتجربی ندارد.

در این کتاب به چه سوالاتی پاسخ داده می شود؟

این نوشتار، پس از معرفی اجمالی شخصیت فکری و جریان­های مؤثر بر اندیشه دکتر شریعتی، به واکاوی چندین موضوع بنیادین در آثار وی خواهد پرداخت که عبارتند از: روش­شناسی معرفت دینی، انسان‌شناسی، اسلام‌شناسی، دین ایدئولوژیک، شیعه­شناسی، روشن­فکری، غرب‌شناسی، امامت، بازگشت به خویشتن، روحانیت و زن.