استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت:‌ فتوای امام راحل در حکم ارتداد سلمان رشدی از جنس هجمه معنایی بود که همه باورها و گفتمان نظام سلطه را به چالش کشید.
به گزارش روابط عمومی کانون اندیشه جوان، دکتر روح الامین سعیدی استاد روابط بین‌الملل دانشگاه امام صادق(ع) و سردبیر مجله عصر اندیشه در اولین نشست از نشست‌های علمی با عنوان «ماجرای شیطانی» با محوریت صدور فرمان ارتداد سلمان رشدی توسط امام خمینی (ره)، درباره حواشی صدور فتوای امام راحل گفت: تاثیر صدور فتوای حکم ارتداد سبب شد جهان غرب متوجه تفاوت‌های اندیشه‌ای و معنایی بین نظام اسلامی و نظان اندیشه‌ای غرب شود.
وی با بیان اینکه سال ۱۹۸۹ فتوای امام راحل صادر شد، عنوان کرد: این فتوا برای مردم ما مساله غریبی نبود و در گذشته هم برای آنها سابقه داشته است، برای جامعه ایرانی مساله نهادینه بود اما برای نظام بین‌الملل مساله غریبی بود؛ زیرا تا پیش از این حاکمیت گفتمان غربی منجر شده بود که همه انسان‌ها در دنیا تحولات نظام جهانی را از منظر انسان غربی ببینند اما در این سال با مفهوم فتوا مواجه می‌شوند که یک رهبر دینی در کشور خود فتوایی را اعلام می‌کند که مولف کتاب شیطانی سلمان رشدی باید کشته شود؛ این حکم حتی برای روشنفکران غربی هم شوک‌برانگیز بود. جالب است که بدانید این کلمه بلافاصله وارد ادبیات زبان انگلیسی می‌شود بدون اینکه معادلی داشته باشد.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه مقابل فتوای امام راحل در دنیا مواضع مختلفی گرفته شد، اظهار کرد: برای کسانی که پیرو انقلاب اسلامی بودند این شکل قدرت‌نمایی جذابیت داشت، اما از طرف دیگر سیاسیون و روشنفکران غربی که منظر آنها بر اساس گفتمان مسلط بود نمی‌توانستند تحمل کنند و موضع گرفتند. حتی افرادی مثل ادوارد سعید که در برخی مواقع انقلاب اسلامی را تایید می‌کرد در مقابل این حکم موضع گرفتند.
سعیدی با بیان اینکه فتوای امام راحل در رویارویی معنایی گفتمانی مقابل نظام سلطه جایگاه خود را پیدا کرد، ابراز کرد: این فتوا نشان داد که اگر قرار است نظام سلطه را مورد هجمه هژمونیک قرار دهیم باید یک سنگر مقاومت ضد هژمونیک تشکیل شود که در آن سنگر باورها و گفتمانی که نظام سلطه ترویج می‌کند را به چالش بکشد. کاری که امام راحل با این فتوا انجام دادند از جنس هجمه معنایی بود که گفتمان کاملا متفاوت با سنگر معنایی کاملا متفاوت با نظام سلطه بود، بر همین اساس سیاسیون و روشنفکران واکنش‌ نشان دادند.
وی افزود: این هجمه برای نظام سلطه غیرقابل تصور و شوک‌برانگیز بود که یک گفتمان معنایی به نام فتوا که آنها آن را نمی‌شناختند جوانان و مردم را در سراسر جهان بر علیه سلمان رشدی بسیج کند.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) درباره اینکه روشنفگران و اندیشمندان غربی از چه منظری به این اقدام نگاه کردند، اظهار کرد: کسانی که به گفتمان مسلط غربی اعتقاد داشتند معقتد بودند که این اقدام امام راحل به ارزش‌های دنیای آزاد غرب خدشه وارد می‌کند؛ اصل سکولاریست در جهان غرب و حتی فراتر از غرب از قرن ۱۷ تا قرن ۲۰ به اصل خدشه ناپذیر تبدیل شده بود که جنبه پارادایمی پیدا کرده بود یعنی همه به آن اعتقاد پیدا کرده بودند و به نوعی آن را خدشه ناپذیر می‌دانستند؛ اما با پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۹۷۹ دیدند که یک پدیده دینی در عرصه سیاست قدرت سیاسی را بر عهده گرفته و با دولت ملت به نام ایران حکومت دینی تشکیل داده است.
سعیدی ادامه داد: در سال ۱۹۸۹ اروپایی‌ها مشاهده کردند که این رهبر دینی تاثیرگذاری بین‌الملل هم دارد بنابراین کسانی که به گفتمان مسلط سکولار اعتقاد داشتند در این چهارچوب فکر می‌کردند موضع گرفتند و فتوای امام راحل را نشانه خشونت‌طلبی و مخالف آزادی بیان معرفی کردند؛ اما کسانی که بر نظام سلطه انتقاد داشتند این اقدام امام راحل را می‌ستودند.
وی با بیان اینکه امام برای ملت‌های مسلمان فتوا می دادند و ترسی از واکنش‌های سیاسیون و روشنفکران غربی نداشتند؛ عنوان کرد: امام راحل ‌فرمودند «ترس من این است تحلیل‌گران امروز ده سال دیگر بر کرسی قضاوت بنشینند و بگویند که باید دید فتوای اسلامی و حکم اعدام سلمان رشدی مطابق اصول و قوانین دیپلماسی بوده است یا خیر؛ و نتیجه‌گیری کنند که چون بیان حکم خدا آثار و تبعاتی داشته و بازار مشترک و کشورهای غربی علیه آن موضع گرفتند پس باید خامی نکنیم و از کنار اهانت‌کنندگان به مقام مقدس پیامبر(ص) و اسلام و مکتب بگذریم». این سخن امام راحل برای امروز ما می‌تواند آموزنده باشد با توجه به اینکه روشنفکرانی بودند که گفتند این فتوای امام آثار و تبعات دارد پس بهتر است که از این سخنان نگوییم.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) درباره فتوای امام راحل از منظر منقدان امپریالیسم، گفت: در این زمینه یک منظری که از جهان غرب می‌تواند به ما کمک کند نظریه انتقادی است که برای مقابله با فرهنگ غرب به بحث‌های فرهنگی و گفتمانی توجه دارند.
وی افزود: همچنین نظریه پسامدرنیسم هم می‌تواند به ما کمک کند که از مفاهیم مفروض فراتر رفته و بدانیم که این مفاهیم برساخته‌های اجتماعی هستند، به عنوان مثال مفهوم تروریست، آزادی بیان و امنیت همه برساخته‌های معنایی غرب هستند، یعنی این مفاهیم در خدمت نظام سلطه قرار دارند. به عنوان مثال دیگر دوگانه‌های غربی و شرقی؛ توسعه یافته یا توسعه نیافته برساخته معنایی نظام سلطه است؛ امپریالیسم نظام سلطه در برج آکادمیک خود انسان مسلمان را معنا می‌کند و از همان منظری که خود می‌خواهد مسلمانان را رادیکال و خشونت طلب معرفی می‌کند. اندیشمندان پسا ساختارگرا و پسااستعمارگر به ما می‌گویند از این دوگانه‌ها فراتر بروید زیرا که این دوگانه‌ها برساخته است. انسان غربی هر چه را که دوست نداشته به عنوان شرقی ساخته و به آنها نسبت داده است. ما تاریخ جهان را مطالعه کردیم و می‌دانیم که به عنوان مثال امپریالیسم نظام سلطه چه بلاهایی سر سرخ پوستان و سیاه‌پوستان به وجود آوردند که هنوز هم امروز مساله نژاد پرستی ادامه دارد.
سعیدی با بیان اینکه پسامدرن‌ها هم نمی‌توانند امام را درک کنند زیرا آنها هم در ذهن خود امام را فردی شرقی می‌دانند و به سکولاریست عادت کردند، گفت: ادوارد سعید اندیشمند فلسطینی تحت عنوان آزادی بیان نمی‌تواند تمام قد از امام حمایت کند. اما ابزارهای نظری آنها می‌تواند به ما کمک کند که ما بهره برداری‌های خود را داشته باشیم.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه اگر قرار است حکم ارتداد را نهادینه کنیم نمی‌توانیم از بسترهای غرب استفاده کنیم زیرا ما با غرب تفاوت‌های بنیادی در زمینه هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی داریم، عنوان کرد:‌ در هستی شناسی غرب افق متافیزیک قابل رویت علمی نیست و آنها را به خدا و معاد نمی‌رساند. آنها تنها به انگاره‌ها، باورها و گفتمان توجه دارند، به عنوان مثال خدا و فرشته و یا زندگی پس از مرگ برای آنها قابل قبول نیست.
وی ادامه داد: اسلام به گزاره‌های مطلق اعتقاد دارد در حالی که پست‌مدرن به نسبی‌گرایی اعتقاد دارد. در اندیشه غرب نمی‌توان گزاره‌های خود را اثبات کنیم زیرا ما با آنها مشکل هستی‌شناسی داریم. ما باید به تولید نظریه بومی بپردازیم که در هستی شناسی من گزاره های غیرمادی هم به رسمیت شناخته می‌شود.
سعیدی بیان کرد:‌ ما در عرصه معرفت‌شناسی در کنار روش تجربی و عقلی روش وحی را به عنوان مهمترین منبع معرفت‌شناسی داریم؛ این خاص ما مسلمانان است که بنابراین راهش این است که ما در مقابل نظریه‌های غربی، نظریه اسلامی خود را داشته باشیم.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) درباره اهمیت تصمیم امام راحل درباره حکم سلمان رشدی و تاکید بر آن خاطرنشان کرد: اگر در نمونه‌های مشابه توهین به پیامبر اسلام و قرآن حکم فتوا رخ نداد به این دلیل بود که جمهوری اسلامی به عنوان نظام آرمانی موانع و معذوراتی را دارد وب برای بقا در نظام بین‌الملل بین ایده‌آل گرایی و واقع گرایی باید مسیری را برای خود مشخص کند، با وجود باورهای ایدئولوژیک ما برخی معذورات را داریم و مجبوریم در برخی جاها نرمش قهرمانانه داشته باشیم، ما به عنوان عضو جامعه بین‌الملل نمی توانیم ارتباط خود را با جهان قطع کنیم، در سیره اهل‌بیت هم نرمش قهرمانانه را می‌بینیم به عنوان مثال در ولایت پذیری حضرت امام رضا(ع) یا صلح امام حسن(ع) این نرمش قهرمانانه را می‌بینیم. در برخی جاها ما مجبور شدیم اقتضائات نظام بین‌الملل را بپذیریم، اما باید مراقب باشیم که از اصل آرما‌ن‌های گفتمان انقلاب اسلامی عدول نکنیم.