علم در اصل شامل هرگونه شناخت است، که در نخستين دسته‌بندي خود به حضوري و حصولي تقسيم مي‌شود. «علم حضوري»، حضور ذات معلوم نزد عالم است و در آن، معلوم بدون واسطة حواس و ذهن، در معرض شهود نفس انسان قرار مي‌گيرد. همانند آگاهي انسان به حالات دروني خويش. «علم حصولي» آن آگاهي است كه با واسطه و از طريق صورت‌هاي ذهني براي انسان حاصل مي‌شود. تقسيم علم به تصور يا تصديق از ديگر تقسيمات علم است.
از دیگر تقسيمات ممكن براي علم، تقسيم آن به علم مدرن و علم سنتي است. منظور از علم مدرن، علمي است كه در غرب پس از رنسانس به وجود آمد كه وجه غالب علم در تمدن غرب شد. اساس اين علم تجربه است. از اين‌رو، اين ويژگي در حوزه‌‌ها و شاخه‌هاي گوناگون علم مدرن وجود و سيطره دارد. علوم تجربي، اختصاص به علوم طبيعي، همانند فيزيك و شيمي ندارد، بلكه علوم انساني، همانند روان‌شناسي، اقتصاد و جامعه‌شناسي را، كه از روش تجربي استفاده مي‌كنند، نيز شامل مي‌شود. به صورت كلي، هر علمي كه روش آن تجربه، مشاهده و آزمايش، نظريه پردازي و آزمون باشد، علم تجربي اطلاق مي‌گردد، اعم از علوم طبيعي يا انساني. اين تقسيم، مربوط به قضايا، شاخه‌ها و مسايل علم نيست، بلكه بسيار بنيادي و كلي‌تر از آن است، به گونة كه روي مفهوم علم، روش و اهداف آن تأثير عميق مي‌گذارد. در اين دسته‌بندي، علم يكي از مفاهيم بسيار مهم فرهنگي به‌شمار مي‌آيد كه جهان‌بيني و ارزش‌هاي فرد و جامعه روي آن تأثيرگذار است.
علم مدرن ويژگي‌هايي دارد كه توجه به آنها، موجب شناخت بيشتر علم مي‌گردد و شامل اموري است كه علم مدرن به صورت عام آنها را در خود دارد و غالباً اين علم را در برابر علم و فرهنگ ديني و سنتي قرار مي‌دهد.
در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روز دوشنبه و پنج‌شنبه ۱۳ و ۱۶ تیر ماه ساعت ۲۱ با حضور روزبه زارع و محمدحسن مرصعی در نشستی مجازی تحت عنوان «علم‌گرایی در دوره مدرن» و «تکوین مفهوم علم در غرب مدرن» در صفحه اینستاگرام کانون اندیشه جوان به نشانی _canoon_org@ به گفتگو بپردازیم.
نشست اول : علم‌گرایی در دوره مدرن
ریشه‌های علم‌گرایی به دوره انقلابات علمی در قرن هفدهم برمی‌گردد. تا آن زمان دانشمندان با معارف تلفیقی از محتوای کتب مقدس مسیحی-یهودی و حکمت باستانی یونان مشغول بودند اما ظهور آموزش‌های جدید در اواخر دوره رنسانس، اقتدار این معارف سنتی را به چالش کشید و مبانی کهن دانش را به تزلزل انداخت.
بیکن، دکارت و گالیله پیش‌قراولان جریان عمومی بودند که مبنای جدیدی برای کسب دانش را ادعا می‌کرد. بر اساس اين مبنا، كشف حقيقت جهان خارج، به جای آنکه مبتني بر تحلیل متون باستانی باشد، از موشکافی دقیق طبیعت بدست مي‌آمد. دکارت و بیکن معتقد بودند علم می‌تواند بشر را از رنج‌های غیرضروری رها کند و دستیابی به این هدف را در همین زندگی تضمین نماید به جای آنکه آن را به حیات پس از مرگ حواله دهد.
یک قرن بعد، بسیاری از اندیشمندان روشنگری، تلاش برای قدرت‌گیری علوم طبیعی را ادامه دادند. آنها ادعا داشتند که نه تنها علم، کیفیت زندگی انسان را بالا می‌برد، بلکه به ارتقای اخلاقی او نیز کمک میکند و حتی مدعی شدند که علم می‌تواند جایگزین دین شود.
موج تجربه‌گرايي علمي كه در قرن هفدهم با بيكن آغاز گرديد، از طريق روشنفكران قرن هجدهم فرانسه و اصحاب دايره المعارف مانند لاك و تجربه‌گرايان قرن نوزدهمي مانند آگوست كنت به قرن بيستم كشيده شد و بـه دست اصحاب حلقه وين در دهه ۱۹۲۰ میلادی به اوج خود رسيد. اما پس از چند سده از گذشت این تصورات از علم و غلبه گفتمان علم‌گرایی در دنیا انسان مدرن در کجا قرار دارد؟ تا چه میزان توانسته به آرزوهای خود ذیل «علم» دست پیدا کند و چه افق‌های ذیل این گفتمان رخ می‌نماید؟
در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روز دوشنبه ۱۳ تیر ماه ساعت ۲۱ با حضور روزبه زارع در نشستی مجازی تحت عنوان «علم‌گرایی در دوره مدرن» در صفحه اینستاگرام کانون اندیشه جوان به نشانی _canoon_org@ به گفتگو بپردازیم.
نشست دوم : تکوین مفهوم علم در غرب مدرن
تحولات علمی قرون شانزدهم و هفدهم در اروپا، تاریخ علم و فناوری را وارد مرحله نوینی کرد و علم را به دو دسته مدرن و سنتی تقسیم نمود. تا پیش از انقلاب علمی اروپا، علم سنتی با ویژگی‌ها، کارکردها، روش‌ها و اهداف خاصی بر تفکر بشری حاکم بود، اما با ظهور علم مدرن، موضوع و غایت علم به جهت جدیدی حرکت کرد.
علم سنتی در قالب و چارچوب خاصی تعریف می‌شد و هدف اساسی خود را کشف حقیقت می‌دانست. علم سنتی بر مبنای عقل شهودی و آموزه‌های وحیانی به توصیف پدیده‌ها و رویدادهای جهان می‌پرداخت و با زبانی متفاوت با زبان علم مدرن، جهان را تفسیر می‌کرد. اما علم مدرن کارکردها و روش‌های علم سنتی را برهم زد و تعریف جدیدی از علم ارائه کرد. در تعریف مدرن، علم کاشف حقیقت نیست بلکه باید طبیعت و جهان را مسخّر انسان کند. علم مدرن همه هستی را در پدیده‌های قابل‌مشاهده خلاصه میکند و جهان را با ریاضیات و کمی‌نگری تفسیر میکند.
در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روز پنج‌شنبه ۱۶ تیر ماه ساعت ۲۱ با حضور محمدحسن مرصعی در نشستی مجازی تحت عنوان «تکوین مفهوم علم در غرب مدرن» در صفحه اینستاگرام کانون اندیشه جوان به نشانی _canoon_org@ به گفتگو بپردازیم.
پاسخ