مفهوم هویت یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم علوم اجتماعی است. مسأله هویت ملی در پرتو ظهور دولت-ملت‌های مدرن در اروپای قرن شانزدهم مطرح شد. سپس در قرن نوزدهم میلادی ایدئولوژی ناسیونالیسم وارد صحنه اندیشه و سیاست اروپا شد و مسأله هویت ملی را به مهم‌ترین عامل شناسایی جوامع مدرن اروپا بدل کرد. اما با ظهور و گسترش اندیشه‌های پست‌مدرن، مسأله جهانی‌شدن مورد توجه اندیشمندان غربی قرار گرفت و مسأله هویت ملی در قالب ناسیونالیسم به حاشیه رفت و از اهمیت آن کاسته شد. جریان‌های پست‌مدرن مسأله هویت ملی را برساخته بافت و زمینه مدرنیته تلقی کردند.
جامعه ایرانی نیز تحت تاثیر اندیشه های ناسیونالیسم در دو قرن گذشته شاهد بروز گفتمانهای هویتی متعددی بوده است که در هر مقطع زمانی به اشکال مختلف اجرا شده است و مرور زمان به بحران هویتی سوق پیدا کرده است. شناخت جامع و دقیق ابعاد متعدد هویت ایرانی از اهمیت اساسی برخوردار است.
در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روزهای دوشنبه تا چهار‌شنبه تاریخ های ۱۰ تا ۱۲ آبان ماه ساعت ۲۱ با حضور سیدجواد میری، سیدحسین شهرستانی و محسن صبوریان در نشست‌های مجازی تحت عنوان «بررسی نظریات درباره هویت ایرانی»، «ایران؛ مفهومی قدیم یا مدرن؟» و «بررسی نظربه تطورات گفتمانهای هویتی ایران» در صفحه اینستاگرام کانون اندیشه جوان به نشانی canoon_org@ به گفتگو بپردازیم.
نشست اول: بررسی نظریات درباره هویت ایرانی
با ورود اندیشه‌های مدرن به خصوص نظریه ناسیونالیسم به ایران، ایرانیان تعارضی میان اسلام و تجدد احساس کردند. بسیاری از روشنفکران عنصر ملی‌گرایی مولفه اساسی هویت ایرانی معرفی کردند و هویت اسلامی را انکار نمودند. از این زمان (حدود دو قرن پیش) به بعد هویت به مسأله مهمی برای ایرانیان بدل شد و در همین راستا نظریات مختلفی از سوی اندیشمندان ایرانی و غیرایرانی درباره هویت ایرانی ایجاد شد.
نظريه‌هاي كه تاكنون دربارۀ هويت ملي ايران مطرح شده‌اند را می‌توان در سه گروه دسته‌بندي کرد: نظر نخست به ايران باستان مربوط است كه در قالب نظريه‌هاي نژادپرستانه يا تاريخ‌سازانۀ هويت، عظمت و مَجد ايراني را به قبل از اسلام نسبت مي‌دهد. گروه دوم، نظريه‌هاي تلفيقي بين هويت اسلامي و ايراني هستند که نوعي «بازگشت به خويشتن» را هم مطرح مي‌كنند. این گروه سعی دارد برخلاف گروه نخست، بعد اسلامی و معنوی هویت ایرانی را پررنگ‌تر از ایران باستان و تجدد نشان دهد. گروه سوم نظریه‌های تلفیقی هستند. این نظريه‌ها بين سه مولفه اسلام، ايران و غرب، به نوعي هويت موزاييكي يا به قول داریوش شایگان هویت «چهل‌تکه» قائل مي‌شوند. صاحبان این نظریات معتقدند هركدام از این سه مولفه در مقاطعي از تاریخ هويت ايراني را شكل داده‌اند. از همین روی در تلاش خواهیم بود تا به بررسی و تبیین نظریات هویت ایرانی بپردازیم.
در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روز دوشنبه ۱۰ آبان ماه ساعت ۲۱ با حضور سیدجواد میری در نشستی مجازی تحت عنوان «بررسی نظریات درباره هویت ایرانی» در صفحه اینستاگرام کانون اندیشه جوان به نشانی canoon_org@ به گفتگو بپردازیم.
نشست دوم: ایران؛ مفهومی قدیم یا مدرن؟
ایرانیان از جوامعی هستند که قدمت هویت آنها مورد نزاع و جدال اندیشمندان بوده است. یکی از موضوعات مورد اختلاف درباره هویت ملی ایرانیان، مفهوم «ایران» است. درباره قدمت یا مدرن بودن مفهوم ایران دو نگاه عمده وجود دارد. در نگاه نخست، گرایش‌های پست‌مدرن و جریان‌های قوم‌گرایانه مانند پان‌ترک‌ها قرار دارند که معتقدند که تصویر موجود از ایران به عنوان یک ملت یکپارچه و دارای تداوم تاریخی، ساخته و پرداخته ایدئولوژی‌های دوره مدرن به‌خصوص ناسیونالیسم است که در زمان رضاشاه شکل گرفت. به عقیده این گروه‌ها، کشوری با سرزمینی مشخص به نام «ایران» را به‌سختی می‌توان در متون کهن ماقبل مدرن پیدا کرد. آنها معتقدند مسأله تداوم تاریخی ایران از دوره باستان تاکنون ساخته و پرداخته ذهن شرق‌شناسان غربی و روشنفکران ایرانی است.
دیدگاه دوم به گروه موسوم به «دیرینه‌گرایان» اختصاص دارد. آنها معتقدند پدیده‌هایی مانند ملت و احساس تعلق به یک جامعه دارای میراث فرهنگی و تمدنی خاص ریشه‌ای کهن دارد و با ناسیونالیسم به عنوان یک پدیده مدرن متفاوت است آنها بر این باورند که گرچه ناسیونالیسم به عنوان یک نگرش سیاسی خاص در تاریخ ایران به قرن بیستم محدود میشود؛ اما این بدان معنا نیست که اصولاً پدیده‌ای به نام «ملت» و احساس به سرزمینی با تاریخ و فرهنگی خاص مانند ایران ساخته و پرداخته روشنفکران قرن بیستم است. در این نشست ما در تلاش خواهیم بود تا دیدگاه های مختلف درباره مفهوم قدمت ایران را بررسی کنیم و به این پرسش پاسخ بدهیم که مفهوم ایران و هویت ایران امری متأثر از ایدئولوژی‌های مدرن است یا قدمت آن به دوره پیشامدرن بازمی‌گردد؟
در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روز سه‌شنبه ۱۱ آبان ماه ساعت ۲۱ با حضور سیدحسین شهرستانی در نشستی مجازی تحت عنوان «ایران؛ مفهومی قدیم یا مدرن؟» در صفحه اینستاگرام کانون اندیشه جوان به نشانی canoon_org@ به گفتگو بپردازیم.
نشست سوم: بررسی نظربه تطورات گفتمانهای هویتی ایران
دکتر حسین کچویان، یکی از متفکران معاصر ایرانی است که در واکنش به برخی نظریات هویتی، به پژوهش در زمینه هویت ایرانی پرداخت. کتاب «تطورات گفتمانهای هویتی ایران» به قلم وی، حاصل کار اوست که به بررسی مسأله هویت و گفتمانهای هویتی ایران در قالب نظریه گفتمان (با گرایش دیرینه‌شناسی) می‌پردازد. دکتر کچویان معتقد است مسأله اساسی ایران در تاریخ معاصر، چیزی جز مسأله هویت نیست و مسأله هویت نیز برآمده از ارزش‌های دوره تجدد است.
محور اصلی بحث ایشان، مسأله هویت به مثابه یک «معضله» است که در نقد برخی متفکرانی است که معتقدند ایرانیان پس از انقلاب اسلامی ایران، دچار «بحران» هویت شدند و بر تفکیک میان «بحران هویت» و «معضلات و منازعات هویتی» تأکید میکند.
از مباحث مهم دکتر کچویان، تقسیم‌بندی ایشان از گفتمانهای هویتی ایران است که بر اساس معیار تحولات تاریخی، به سه دوره تقسیم میکند که در هر یک از این دوره‌ها، گفتمانی به صورت گفتمان مسلط و غالب حاکم بوده است. در نشست حاضر ما تلاش خواهیم کرد ابعاد مختلف اندیشه دکتر کچویان را در زمینه هویت تبیین و شرح دهیم.
در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روز چهار‌شنبه ۱۲ آبان ماه ساعت ۲۱ با حضور محسن صبوریان در نشستی مجازی تحت عنوان «بررسی نظربه تطورات گفتمانهای هویتی ایران» در صفحه اینستاگرام به نشانی canoon_org@ به گفتگو بپردازیم.
پاسخ