در تفکر شیعی، سزاوارترین فرد برای اداره جامعه اسلامی، پیامبر اکرم (ص) است و بعد از ایشان، این امر به امام معصوم ‏(ع) می‏رسد. بر اساس این بینش، این حکومت در عصر غیبت به عهده فقهای جامع‏الشرایط می‏باشد که دارای صفاتی چون اجتهاد، مدیریت، حسن تدبیر و آگاه به شرایط زمانه خود است، اما این مهم تا انقلاب اسلامی به درازا انجامید. از همین روی پرداختن به دو دوره بعد از غیبت امام دوازدهم و نیز ظهور دولت صفویان که بر پایه آرا علمای شیعی بود تا به قدرت رسیدن حکومت جمهوری اسلامی که تکامل بخش اندیشه سیاسی شیع محسوب می‌شود، حائز اهمیت است.

بر این اساس دوران غیبت امام دوازدهم، شرایط و مقدمات لازم برای طرح اندیشه سیاسی شیعه را در فضای غیبت فراهم نمود و فقها و علما به طرح رابطه با نظام سیاسی مشروع غیرشیعی پرداختند. این روند تا به قدرت رسیدن حکومت صفوی که شیعی محسوب می‌‌شد، ادامه یافت اما این دوره چالش دیگری روی داد و آن عدم معصومیت حاکم بود که به نظریه پردازی مجدد علما به نوع رابطه شیعیان با نظام سیاسی پرداخته شد. از همین روی پرداختن به این دو دوره اساسی و فضای فکری جامعه شیعی اهمیت ویژه دارد.

در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روز سه‌شنبه و چهار‌شنبه ۱ و ۲ شهریور ماه ساعت ۲۱ با حضور محسن مهاجرنیا و ابوالفضل سلطان‌محمدی در نشستی مجازی تحت عنوان «اندیشه سیاسی شیعه در دوره غیبت» و «اندیشه سیاسی شیعه در دوره صفوی (علامه مجلسی)» ‌در صفحه اینستاگرام کانون اندیشه جوان به نشانی _canoon_org@  به گفتگو بپردازیم.

نشست اول: اندیشه سیاسی شیعه در دوره غیبت

با آغاز دوران غیبت امام دوازدهم، شیعیان در بحران مذهبی و سیاسی فرو رفتند. عدم حضور امام در جامعه، پرسش‌های مذهبی بسیاری را درباره آینده زندگی سیاسی شیعه برانگیخت. تلاش در تحلیل ماهیت غیبت امام و پاسخ به پرسش‌های برآمده از چنین پدیده مهم مذهبی و سیاسی، مقدمات لازم را برای شکل‌گیری نظریات مختلف نظام سیاسی شیعه در دوره غیبت فراهم نمود.

بر اساس اعتقاد شیعه، امام سه وظیفه قضاوت، مرجعیت دینی و حکومت را بر عهده دارد که در غیبت کبری به لحاظ غیبت امام معصوم، تمام وظایف و مناصب ایشان متوقف شده است. مهم‌ترین پرسشی که در این دوره برای شیعیان مطرح شد این بود که در دوره غیبت، نظام سیاسی مشروع برای شیعیان که جایگزین امامت معصوم باشد، چه خواهد بود؟

از همین روی اندیشمندان شیعه در پاسخ به این پرسش‌ مهم، نظریه‌های نظام سیاسی متفاوتی را طرح کرده‌اند که از آغاز غیبت کبری تاکنون عرضه شده است. در این نشست تلاش خواهد شد تا به نخستین دوره اندیشه سیاسی شیعیان پس از غیبت کبری پرداخته ‌شود.

در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روز ‌سه‌شنبه ۱ شهریور ماه ساعت ۲۱ با حضور محسن مهاجرنیا در نشستی مجازی تحت عنوان «اندیشه سیاسی شیعه در دوره غیبت» در صفحه اینستاگرام کانون اندیشه جوان به نشانی _canoon_org@ به گفتگو بپردازیم.

نشست دوم: اندیشه سیاسی شیعه در دوره صفوی (علامه مجلسی)

با قدرت یافتن صفویان در ایران، دومین دوره از روند تحول اندیشه سیاسی تشیع در عصر غیبت آغاز شد. استقرار دولت شیعی صفوی مجالی را برای متفکران شیعه در جهت بالندگی اجتماعی و سیاسی فراهم آورد تا مقوله رابطه دین و دولت ـ نه فقط دین و سیاست ـ به‌صورت مشخص‌تری از دوره‌های پیشین مورد توجه قرار گیرد. پیدایش دولت صفوی به‌عنوان نخستین حکومت تمام‌عیار و مستقل شیعی،‌ چالش جدیدی را در میان دانشوران شیعه شکل داد. از سویی تاریخ شیعه به یکی از آرمان‌های اساسی خویش، یعنی یک قلمرو و دولت واحد شیعی، دست یافته بود؛ ‌ولی از سوی دیگر مسئله مشروعیت این حکومت، به‌صورت جدی مطرح بود؛‌ چرا که حقانیت یک حکومت شیعی در گرو معصوم بودن حاکم آن دانسته می‌شد.

با ظهور صفویان، شیعه در برابر پرسش تازه‌ای قرار گرفت و آن این‌که آیا می‌توان حکومت غیرمعصوم، هرچند شیعه، سید و عادل، ‌را حکومت شرعی دانست؟ در این مورد جدال در میان عالمان و فقیهان درگرفت. در یک دوره نه چندان کوتاه، سه نظریه شکل گرفت. بعضی عزلت‌نشینی را برگزیدند و اعتقاد داشتند هم‌چنان هر سلطان غیر معصوم، جائر است و هر نوع همکاری با چنین حکومتی حرام است. بعضی دیگر قائل بودند باید بین سلطان عادل و جائر فرق قائل شد،؛ با سلطان عادل می‌توان همکاری کرد و گروهی دیگر قدرت و حکومت پادشاه عادل را مشروع می‌دانستند.

در همین راستا در کانون اندیشه جوان قصد داریم تا در روز چهار‌شنبه ۲ شهریور ماه ساعت ۲۱ با حضور ابوالفضل سلطان‌محمدی در نشستی مجازی تحت عنوان « اندیشه سیاسی شیعه در دوره صفوی (علامه مجلسی)» در صفحه اینستاگرام کانون اندیشه جوان به نشانی _canoon_org@ به گفتگو بپردازیم.